บทความโดย ผศ.นรเศรษฐ์ อุดาการ
Asst.Prof. Norrasate Udakarn
The College of Music, Payap University
คุณพ่อคุณแม่มือใหม่หลาย ๆ ท่านคงพอจะทราบดีครับว่าการนอนหลับสำหรับทารก ถือว่าเป็นสิ่งที่มีความสำคัญอย่างมากต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของลูกน้อย
เพราะขณะที่ทารกหลับลึก ร่างกายจะมีการสังเคราะห์พลังงานจากอาหารเพื่อช่วยเพิ่มการแบ่งตัวของเซลล์ สร้างเซลล์สมอง ฟื้นฟูเนื้อเยื่อต่าง ๆ ของร่างกายและหลั่งสารฮอร์โมนควบคุมการเจริญเติบโต ซึ่งกระบวนการทั้งหมดจะเกิดขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพก็ต่อเมื่อทารกหลับลึก
ด้วยเหตุนี้ การนอนหลับหลึกของลูกน้อยจึงเป็นสิ่งที่พ่อแม่ควรให้ความสำคัญ และหนึ่งในตัวช่วยที่มีผลวิจัยหลายชิ้นรองรับว่าสามารถช่วยให้ทารกนอนหลับได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ก็คือการฟังดนตรี/เพลงกล่อมนอนของโมสาร์ท คีตกวีอัจฉริยะที่มีผลงานระดับตำนานและเป็นที่รู้จักในทั่วทุกมุมโลก
ดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ทดีอย่างไร ฟังแล้วฉลาดจริงหรือ?
คำว่า “Mozart Effect” อาจจะเป็นคำที่หลายท่านเคยได้ยินหรือมีความรู้อยู่ไม่มากก็น้อยครับ คำนี้เป็นผลพวงจากงานวิจัยชิ้นหนึ่งที่ทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัย University of California, Irvine ได้วิจัยเชิงทดลองในกลุ่มนักศึกษาจำนวนเพียง 36 คน และการทดลองก็ไม่ได้เกี่ยวข้องใด ๆ กับการศึกษาผลลัพธ์ที่เพลงบรรเลงโมสาร์ทหรือดนตรีคลาสสิคมีผลต่อพัฒนาการทางสมองของเด็ก ๆ อีกทั้งทีมวิจัยก็ไม่ได้ใช้คำว่า ‘Mozart Effect’ ในบทความวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการ Nature แต่อย่างใด
อย่างไรก็ตาม เป็นเรื่องธรรมดาที่อุตสาหกรรมต่าง ๆ มักจะหยิบยกเอางานวิจัยมาทำการตลาดสินค้าและบริการของตนเองอยู่เสมอ เช่นเดียวกับกรณีการฟังเพลงของโมสาร์ทแล้วจะฉลาดขึ้นซึ่งมักจะพบเห็นผ่านโฆษณาอยู่บ่อยครั้ง ทั้งที่ความจริงแล้ว การฟังดนตรีกล่อมนอนของโมสาร์ทนั้นจะมีประสิทธิภาพที่สุดต่อพัฒนาการทางสมองสำหรับทารกและเด็กเล็กเท่านั้น
เหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น?
เพลงกล่อมนอน โมสาร์ทเป็นบทเพลงที่อยู่ในยุคคลาสสิก ซึ่งเป็นยุคที่ผลงานการประพันธ์ส่วนใหญ่มีโครงสร้างและองค์ประกอบทางดนตรี (Musical elements) ชัดเจน มีกุญแจเสียงและบันไดเสียงคุมท่วงทำนองและการประสานเสียง ระดับความดังจำกัด ส่งผลให้ดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ทมีท่วงทำนองที่มีทิศทางและการเคลื่อนที่ชัดเจน มีแบบแผน เป็นผลดีต่อการทำสมาธิและการนอนหลับ ดังนั้น ดนตรีของโมสาร์ทจึงไม่ได้ช่วยให้หลับง่ายขึ้นเท่านั้น แต่ยังช่วยในการลดความเครียดและคลายกังวลอีกด้วย
เช่นเดียวกับกรณีเด็กโตและวัยรุ่น การหัดเล่นดนตรี ไม่ว่าจะเป็นดนตรีไทยหรือดนตรีสากล มีส่วนช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางสมองอย่างชัดเจน โดยเฉพาะด้านการอ่าน การใช้ภาษา ไหวพริบ และฝึกสมาธิ จะเห็นได้ว่าดนตรีคลาสสิคหรือจำกัดกรอบให้เล็กลงอย่างเพลงกล่อมนอน โมสาร์ท มีประโยชน์หลากหลายมากกว่าที่หลายคนคิด และที่สำคัญคือคุณสามารถเข้าถึงได้อย่างง่ายดายโดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย
อย่างไรก็ตาม พ่อแม่หลายคนอาจจะไม่รู้ว่าควรเริ่มต้นจากจุดไหน เพราะเพลงของโมสาร์ทนั้นมีอยู่มากมาย มิพักต้องเอ่ยถึงดนตรีคลาสสิคที่เหมาะสำหรับการเป็นเพลงกล่อมนอน วันนี้ผมจึงได้รวบรวม 10 เพลงกล่อมนอน โมสาร์ท ให้พ่อแม่ได้นำไปใช้เปิดกล่อมลูกน้อย เพื่อให้พวกเขานอนหลับพักผ่อนได้อย่างเต็มที่ อันส่งผลดีต่อพัฒนาการของร่างกายและสมอง เป็นเด็กที่เติบโตอย่างสมบูรณ์แข็งแรงต่อไปในอนาคต
Concerto for Flute and Harp 2nd movement, K.299
เพลงกล่อมนอน โมสาร์ทบทเพลงแรก เรามาเริ่มกันด้วยเพลง “Concerto for Flute and Harp” ท่อนที่ 2 ครับ นอกจากจะเป็นบทเพลงโมสาร์ทนอนหลับที่ช่วยให้ลูกน้อยหลับสนิท บทเพลงนี้ยังเป็นหนึ่งในสองเพลง “double Concertos” ของโมสาร์ทครับ ซึ่งเป็นบทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทที่สร้างชื่อเสียงให้กับทั้ง Flute และ Harp
โมสาร์ทเขียนเพลงนี้ในเดือนเมษายน ปี ค.ศ. 1778 ระหว่างช่วงพำนักอยู่ที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส เพื่อมอบให้ Adrien-Louis de Bonnières และลูกสาวของเขา Marie-Louise-Philippine
บทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ท บทนี้ใช้รูปแบบการประพันธ์แบบ Sinfonia Concertante ซึ่งเป็นที่นิยมอย่างมากในฝรั่งเศสยุคนั้น โดยโน้ตในส่วนของ Harp มีความคล้ายคลึงกับแนวทำนองของ Piano เพราะจากหลักฐานโน้ตต้นฉบับ โน้ตส่วนใหญ่ของแนว Harp บรรเลง 5 – 10 ตัวเท่านั้นซึ่งสะดวกสำหรับผู้เล่นซึ่งยังมีฝีมือจำกัด
ด้วยท่วงทำนองที่ไพเราะ ฟังแล้วเพลิดเพลินลื่นไหล ไปตามบันไดเสียง C Major ทำให้บทเพลงนี้เหมาะสำหรับการใช้เป็นบทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับลูกน้อยเป็นอย่างยิ่งครับ
Piano Sonata No.16 in C Major, K.545
บทเพลง Piano Sonata หมายเลข 16 ของโมสาร์ทบทนี้ สามารถบรรยายดนตรีที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของโมสาร์ทได้ดีที่สุดเพลงหนึ่งครับ โมสาร์ทได้เพิ่มบทเพลง “สำหรับมือใหม่” ในกลุ่มผลงานการประพันธ์ของเขาในวันเดียวกันกับซิมโฟนี หมายเลข 38 ในวันที่ 26 มิถุนาย ค.ศ. 1788
บทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทบทเพลงนี้ประกอบไปด้วย 3 ท่อนเพลง คือ ท่อน Allegro ท่อน Andante และท่อน Rondo ตามแบบฉบับของลักษณะการประพันธ์บทเพลงประเภท Sonata ในยุคคลาสสิกที่จะประกอบไปด้วย 3 ท่อนและปิดท้ายด้วยท่อน Rondo ที่มีจังหวะและความเร็วที่กระชับมากขึ้น
บทเพลงนี้มีความเหมาะสมสำหรับเป็นดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ท สำหรับทารก เพราะบทเพลงนี้มีท่วงทำนองที่ไหลลื่น ไปตามบันไดเสียง C เมเจอร์ประกอบการบรรเลงสนับสนุนจากเปียโนมือซ้ายที่บรรเลง Alberti bass ช่วยทำให้เพลงเคลื่อนที่ไปได้อย่างสม่ำเสมอ และนำไปสู่ Cadence ในคีย์ G Major เพื่อเข้าสู่ท่อนพัฒนาและเปลี่ยนคีย์ไปตามคีย์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง
มีจุดเด่นที่ฟังง่ายและช่วยผ่อนคลายและที่สำคัญตามแบบฉบับของโมสาร์ทบทเพลง ซึ่งจะะเคลื่อนที่ไปอย่างสมเหตุสมผล สม่ำเสมอ ไม่มีดังขึ้นหรือเร่งจังหวะตามใจ ส่งผลให้บทเพลงนี้เป็น เพลงกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับลูกน้อยได้เป็นอย่างดีครับ
Divertimento in B-Flat Major, K 137 “Salzburg Symphony No.2” 1st Movement
บทเพลงประเภท Divertimento เป็นบทเพลงที่เน้นความสนุกสนาน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเสริมสร้างความสุขให้ผู้ฟัง ดังนั้นจึงไม่แปลกครับที่บทเพลงนี้ จะมีความเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับการเป็นดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับทารกให้ลูกน้อยนอนหลับลึก
ยิ่งไปกว่านั้นบทเพลงประเภท Divertimento ยังมีความนุ่มนวล สมกับการเป็นบทเพลง Light music ที่ดีที่สุดเพลงหนึ่งของโมสาร์ท
โมสาร์ทประพันธ์บทเพลงนี้ขึ้นในช่วงวัยเยาว์ โดยเขียนเพลงให้วงเครื่องสายที่ Salzburg เมืองเกิดของเขา เพลงบทนี้จึงเริ่มต้นด้วยความรู้สึกผ่อนคลายเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับการเป็นเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับลูกน้อย อย่างไรก็ตาม ผมแนะนำเฉพาะในท่อนแรกของบทเพลง เพราะท่อนที่ 2 และ 3 เพลงจะค่อนข้างจะมีจังหวะที่เร่งเร้ามากขึ้นและไม่ค่อยเหมาะกับการกล่อมนอนเท่าไหร่ครับ
Clarinet Concerto in A Major, K 622. I Allegro
“Mellow Sound” เป็นลักษณะที่โดดเด่นของคลาริเน็ต เครื่องลมไม้ที่มีน้ำเสียงนุ่มนวล กลมกล่อม และเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับการเป็นดนตรีกล่อมนอน โดยโมสาร์ทประพันธ์บทเพลงคอนแชร์โตนี้ขึ้นช่วงเดือนตุลาคม ปีค.ศ.1791 สำหรับสุดยอดนักคลาริเน็ตในยุคนั้น คือ Anton Stadler
บทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทบทนี้ประกอบไปด้วย 3 ท่อน คือ ท่อนเร็ว – ช้า – เร็ว ตามแบบฉบับของบทเพลงคอนแชร์โต ซึ่งผมจะขอแนะนำเฉพาะบทเพลงในท่อนที่ 1 Allegro ซึ่งโมสาร์ทประพันธ์ขึ้นในรูปแบบ Sonata-Form ในคีย์ A เมเจอร์
เริ่มต้นด้วยท่อน ritornello โดยวงออร์เคสตรา จากนั้นตามด้วยการบรรเลงเดี่ยวของคลาริเน็ตด้วยน้ำเสียงที่นุ่มลึก ลื่นไหลและสลับกับการบรรเลงของวงออร์เคสตราเช่นนี้ไปจนจบบทเพลง สลับกับการบรรเลงเดี่ยวของคลาริเน็ต
บทเพลงนี้มีความเหมาะสมอย่างมากสำหรับการเป็นดนตรีกล่อมนอน เพราะท่วงทำนองที่ลื่นไหล ฟังง่าย ทำให้รู้สึกผ่อนคลายด้วยน้ำเสียงของคลาริเน็ตที่นุ่มนวล สามารถกล่อมให้ลูกน้อยของคุณหลับลึก และทำให้คุณรู้สึกผ่อนคลายได้ในเวลาเดียวกัน
Piano Concerto No.21 in C major, K.467. II Andante.
บทเพลงเปียโนคอนแชร์โต หมายเลข 21 ของโมสาร์ท บทนี้ประพันธ์เสร็จสิ้นในวันที่ 9 มีนาคม ค.ศ.1785 ประกอบไปด้วย 3 ท่อนที่เขียนขึ้นสำหรับวงเครื่องสายและเดี่ยวเปียโน พร้อมด้วยกลุ่มเครื่องลมไม้ อาทิ ฟลูต โอโบ บาสซูนและฮอร์น
ซึ่งผมขอแนะนำท่อนที่ 2 Andante ของเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทเพลงนี้ เนื่องจากความสงบและสม่ำเสมอของบทเพลงที่สร้างจากท่วงทำนองสำหรับเดี่ยวเปียโนที่มีความลื่นไหลบนบันไดเสียง C เมเจอร์และการบรรเลงสนับสนุนจากเครื่องสายเพื่อสร้างความสงบให้ลูกน้อยนอนหลับลึก โดยคุณพ่อคุณแม่สามารถหาบทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทบทนี้ที่เป็นฉบับที่บรรเลงด้วยกล่องดนตรี (Music box) หรือกีต้าร์ ซึ่งจะมีความนุ่มนวลมากกว่า แต่ยังคงรักษาความงดงามของท่วงทำนองเดิมไว้ได้เป็นอย่างดีครับ
11 Minuets, K.176
แม้ว่าบทเพลงประเภท “Minuets” จะเป็นเพลงเต้นรำที่ค่อนข้างโบราณเล็กน้อยในสมัยของโมสาร์ท แต่เพลงชุดนี้ก็มีความพิเศษและโดดเด่นด้วยท่วงทำนองและการประสานเสียงที่สร้างความไพเราะและฟังง่าย
ดังนั้นจึงเหมาะสมในการนำมาใช้เป็นดนตรีกล่อมนอนสำหรับทารกหรือลูกน้อยได้ เพราะความสงบเรียบง่าย และจังหวะที่สม่ำเสมอของเพลงจะช่วยสร้างสมาธิ และทำให้ทารกหลับลึก ผ่อนคลายได้เป็นอย่างดี
Piano Sonata in C Major, K.330. II. Andante Cantabile.
บทเพลงเปียโนโซนาตา หมายเลข 10 ของโมสาร์ทเป็นหนึ่งบทเพลงชุดเปียโน ซึ่งเป็นผลงานการประพันธ์ที่อยู่ในช่วงลำดับผลงานที่ K.330 – 332 โดยบทเพลงบทนี้มีลักษณะที่เรียบง่าย แต่มีวุฒิภาวะมากกว่าผลงานให้ช่วงแรก ๆ ของโมสาร์ท เนื่องจากเขาประพันธ์บทเพลงนี้ในช่วงวัย 27 ปี ซึ่งมีความสุขุมและเป็นผู้ใหญ่มากยิ่งขึ้น ส่งผลให้ท่วงทำนองลื่นไหลไปตามคีย์และบันไดเสียง แต่มีความสงบและรักษากฎเกณฑ์การประพันธ์ตามขนบไว้เป็นอย่างดี และที่สำคัญสามารถนำมาเป็นบทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทได้เป็นอย่างดีครับ
Horn Concerto No.1 in D Major, K.412. I Allegro และ Horn Concerto No.2 in E-Flat Major, K.417. II Andante
โมสาร์ทประพันธ์บทเพลงฮอร์นคอนแชร์โตไว้ทั้งหมด 4 บท โดยแต่ละบทก็มีความโดดเด่นไม่แพ้กับ ซึ่งผมขอหยิบยกบทเพลงฮอร์นคอนแชร์โตหมายเลข 1 ท่อนแรก และฮอร์นคอนแชร์โตหมายเลข 2 ท่อนที่ 2 มาอธิบายว่า เพระเหตุใด บทเพลงทั้ง 2 บทนี้ซึ่งสามารถเป็นบทเพลงกล่อมนอน โมสาร์ทได้อย่างสมบูรณ์
โมสาร์ทแต่งฮอร์นคอนแชร์โตทุกบทสำหรับขึ้นสำหรับฮอร์นในยุคคลาสสิกซึ่งมีลักษณะเป็น เนเจอรัลฮอร์น (Natural Horn) ซึ่งมีความแตกต่างจากฮอร์นในปัจจุบัน โดยมีท่อและคีย์ที่ยึดติดกับเครื่องนั้นสามารถปรับเปลี่ยนระดับเสียงด้วยการปรับมือที่ลำโพง เนื่องจากฮอร์นในสมัยนั้นยังไม่มีการติดตั้งนิ้วกดนั้นเอง โดยฮอร์นคอนแชร์โตหมาย 1 แต่งขึ้นสำหรับ Horn in D major และอีก 3 บทที่เหลือในคีย์ E-Flat Major
ด้วยน้ำเสียงที่นุ่มนวล ประกอบกับลำโพงที่หันไปด้านหลังทำให้เสียงของฮอร์นมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ฟังแล้วรู้สึกสบาย อีกทั้งยังเป็นเครื่องดนตรีที่มีช่วงเสียงกว้างมาก ๆ สามารถใช้บรรเลงโน้ตได้มากมายทั้งสูง กลาง ต่ำ ทำให้เมื่อบรรเลงท่วงทำนองของโมสาร์ทจึงออกมาน่าฟัง ไพเราะ ทำให้เกิดความรู้สึกนิ่งสงบ ซึ่งเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับการใช้เป็นดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับลูกน้อยครับ
Bassoon Concerto in B-Flat, K.19. I. Allegro
บทเพลงนี้เป็นบทเพลงคลาสสิกที่นักบาสซูนทุกคนต้องรู้จักครับ เพราะบทเพลงนี้ถูกใช้เป็นเพลงบังคับทั้งสำหรับการสอบเข้าเรียน หรือการสมัครเข้าทำงานเป็นนักดนตรีในวงออรเคสตราและวงดุริยางค์เครื่องลมอาชีพทุกวงทั่วโลก
นอกจากความพิเศษด้านความโด่งดังของบทเพลงนี้แล้ว บทเพลงนี้ยังสามารถนำมาใช้เป็นดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับเด็กน้อยได้อีกด้วยครับ ด้วยความสม่ำเสมอและท่วงทำนองที่ถูกประพันธ์ขึ้นอย่างดี สามารถช่วยสร้างบรรยากาศสงบ สบายทำให้ลูกน้อยรู้สึกผ่อนคลายได้เป็นอย่างดี
อีกทั้ง บาสซูนยังเป็นเครื่องดนตรีอีกประเภทหนึ่งที่มีน้ำเสียงเป็นเอกลักษณ์ มีความคล้ายคลึงกับเสียงธรรมชาติ ไม่ดังจนเกินไป บทเพลงนี้จึงเหมาะอย่างยิ่งสำหรับการใช้เป็นดนตรีกล่อมนอน โมสาร์ทสำหรับทารกและลูกน้อยของพ่อแม่ทุกชนชาติ
นี่คือ 10 บทเพลงกล่อมเด็กของโมสาร์ทที่ผมคัดสรรมาแนะนำตามรสนิยมส่วนตัวและเทคนิคการประพันธ์ หวังว่าพ่อแม่ทุกคนจะได้รับประโยชน์จากบทความนี้ไม่มากก็น้อย หากมีคำถามสามารถอีเมล์มาคุยกันได้ที่ pop.popiko@gmail.com ครับ
อ่านบทความอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง
